Bu sorunun cevabı, hayata nasıl baktığımızda ve nasıl yaşadığımızda açıkça görülür. Deneyimler, kişiyi anlaşılıp çözümlendiğinde Gerçeğin güçlülüğüne, anlaşılamayıp talihsizlik veya kader olarak nitelendirildiğinde egonun güçsüzlüğüne sürükler. Bazen de kişi deneyimleri şuursuzluk içinde yaşayarak onların önemini hiç farketmeden dünya hayatını tamamlar. Esasta bu çok yüzeysel bir tanımdır. Çünkü her insan kendine has bir dünya, her dünyanın ise kendine özgün deneyimleri ve deneyimleri karşılayış, yorumlayış  biçimi vardır. Çeşidin çokluğu genel bir gerçek tanımlama yapmayı imkânsız kılar. Yalnız açık olan bir şey vardır ki o da deneyimlerin farkında olsak da  olmasak da  hayatımızı  biçimlendirdiğidir.

         Sıradan dünyasal deneyimler bebeklikten itibaren varlığı şekillendirmeye başlar. Hatta doğum öncesi bir bebeğin anne karnında yaşadığı, anneden ulaşan ruhsal etkiler bile onun doğmadan birçok deneyimi yaşamasına neden olur. Böylece ilerleyen zamanda deneyimler varlıkta bir karakter oluşturur. Buna şuursuzluk safhasının geçici olması gereken karakteri de diyebiliriz. Varlık hoşlanmadığı fiziksel deneyimlerin karşısında kendisine bir korunma yolu seçer. Onları bir daha yaşamamaya çalışır. Bu arada duygusal ve ruhsal deneyimlerine karşı da bilinçsiz bir karşılama mekanizması oluşturur. Ya egosal bir güçle aşmaya çalışır, ya pasifleşerek kendini deneyimlerden uzak kılar, ya da agresif bir karaktere bürünerek deneyimlerini çıkmaza sürükler. Oysaki deneyimler tekâmül için değerli bir armağansa onları çözümlemek de insanın öncelikli görevi olmalıdır.

         Her deneyim, yaşayan kişinin ruhsal ihtiyacı yönünde şekillendiğinden, kişiler arasındaki deneyimler de birbirine benzemez. Benzer olaylarda bile ince ayrıntılar bulunabilir. Bu nedenle deneyimlerin çözümlenmesi konusunda kimse kimseye yol gösteremez. Etki etmeye kalkmasıysa, kişinin karşı mekanizma oluşturmasına veya robotlaşarak şuurlanmasına engel teşkil eder.

         Kişi çözümleyebildiği her deneyimle hayatında farklılık yaratır. Bu fark şuurlanmaya doğru gittikçe apaçık ortaya çıkar. Şuurlu bir varlık deneyimlerin önemini de kavramış demektir. Onlara artık bir fırsat gözüyle bakmakta ve değerlendirmektedir. Duygulara ve bedene acı veren deneyimlerin ardındaki gerçek anlaşıldığında, onların gerçek gelişim ihtiyacı olduğu kabullenildiğinde ve o tür ihtiyaçlar aşıldığında, deneyimlerin özü ve yaşanış biçimi de değişikliğe uğrar. Bu üst deneyimlerin devreye girmesinden kaynaklanan özel ve güzel bir durumdur. Üst deneyimler o güne kadar yaşanan şuursal boyutun aşılmasıyla gerçekleşir. Yani şuur ve deneyim belli bir birliktelik içindedir. Sonuç da kısaca şunu diyebiliriz ki, şekil ne olursa olsun deneyimlerimize gereken önemi vermiyor, onları ardımızda koymak için çaba içine giremiyorsak, aynı deneyimleri farklı senaryolarla defalarca yaşamak zorunda kalırız. Belki de gittikçe güçten düşerek. Bilgili olmak, mevki sahibi bulunmak, sosyal statüde üst sıralarda yer almak, şöhret ve para içinde yüzmek, mutlaka şuurlu olmayı gerektirmez. Şuurlu olmak hayata doğru bakmak ve doğru yaşamaktır. Bu ise öylesine geniş bir evrensel bilgi ve uygulayıcılık gerektirmektedir ki, insanlık bu gün bu yüzden acılar içinde hiçbir deneyimden ders alamadan kıvranıp durmadadır. Bu da gösteriyor ki deneyimler öyle kolay kolay kişilerin hayatında önem kazanamıyor. Onları gözardı edecek pekçok musallat gereksizlik insanın sımsıkı sarıldığı değersiz değerler olarak yaşamında yer tuttukça bazı üst değerleri farketmek de imkansız olmaya devam edecektir  

Selay Gunon

(Güncelleme: 06/07/2006)